Nabarra en su vida histórica

Arturo Kanpionek Nafarroako erreinu baskoiaren gailurra goresten du lan honetan, erreinuak independentzia eta instituzioetan nagusitasuna eskuratu zuen unea, alegia. Jatorrietatik (autorearen hitzetan garai ilun eta betiere zalantzazkoak) hasi eta dinastiak ezarri ziren arteko bidea egiten du, kronologian argi eta garbi, eta erreinuaren amaiera bortitzarekin, mende batzuk geroago, bukatzen du kontakizuna. Kontatzeko modu iradokitzaileak ez du aski istorio politiko baten berri emate hutsarekin, eta horrela, bada, garaian garaiko auzi sozial eta kulturalak ere aztertzen ditu. Kanpionek liburuko pasarte luze bat eskaintzen dio bai konkistari bai horren ondorioz Nafarroa nazioarteko agertokitik desagertu izanari. Euskal Herrian 1919tik 1925era bizi izan zen une politiko konplexuak xaxatu zuen berriro ere, bide berean, erreinuaren desagertzearen inguruko jakin-mina; gertaera horiek bat egin zuten autorea Nabarra jatorrizko testua berrikuste-lanetan ari zen unearekin, eta bat egin zuten, baita ere, Kanpionek Victor Praderarekin zuen eztabaida publiko entzutetsuarekin (Diario de Navarra egunkariak elikatutakoa), nafar independentziaren azken defendatzaileen omenez Amaiurren jarri zuten monumentuaren harira. Apaingarri askoko gaztelania harmoniatsuan idatzia, Kanpionen lan historikoaren mugarri dugu liburu hau, zeinak irakurlea hausnarraraziko baitu, gaur egunean behin eta berriz agertzen zaigun iraganeko garai baten inguruan.