El País Vasco

1953. urtean, Pío Barojaren lanik handienetako bat izan zen argitaratua: jaiotzen ikusi zuen eta bere protagonistarik garrantzitsuenen sorterri izan zen lurraldeari buruzko bidaia liburu bat. “El País Vasco” deitu zuen eta, bere estiloari jarraiki, horren bidaiari entzutetsuak bisitatu zituen herrietako bakoitzaren aipamenak azalpen sarkastikoz, ziztatzailez eta, halaber, atseginez bete zituen. Holako pertzepzioa dela-eta esan dezakegu liburuaren edukia ez dela geografia edo natur zientzia soilik, baizik eta gizarte tratatu bat, lurralde horretako euskal jendeena. Zera dio Barojak: "Lau dira Hego Euskal Herria osatzen duten probintziak: Araba, Gipuzkoa, Nafarroa eta Bizkaia, zeinek hiriburu, hurrenez hurren, Gasteiz, Donostia, Iruñea eta Bilbo dituzten. Hiru dira Ipar Euskal Herria osatzen duten probintziak: Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa. Euskal lurraldeak, bai esparru espainolekoak bai frantziarrekoak, bisitariari eragiten dizkion interesa eta erakarpena bera batzen duten eta gainerako herrialdeetatik bereizten duten ezaugarrien originaltasunaren ondorio dira nagusiki". 50 urte baino gehiago igaro ondoren, Pío Barojaren lan itzel eta ahantzi honek gaurkotasuna hartzen du berriro Txalaparta argitaletxearen eskutik.